SKKN Một số giải pháp nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh lớp 2

1.  Lý do chọn biện pháp

Tiếng Việt là tiếng ghi âm, nghĩa là viết như thế nào thì đọc như thế ấy, có đọc được thì mới hiểu nội dung. Vì vậy phân môn Tập đọc có vị trí đặc biệt trong chương trình Tiểu học. Nó đảm nhận việc hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc, một kĩ năng quan trọng hàng đầu của Tiểu học đồng thời làm cơ sở nền móng cho mọi sự phát triển. Đọc trở thành nhiệm vụ cấp thiết của mỗi người đi học. Biết đọc con người đã nhân khả năng tiếp thu lên nhiều lần, từ đây họ biết tìm hiểu, đánh giá cuộc sống, nhận thức các mối quan hệ tự nhiên, xã hội. Nhờ đọc mà con người bày tỏ ý kiến của mình. Từ đó con người có điều kiện tự học và hiểu biết các môn học khác. Như vậy có thể khẳng định rằng đọc là cầu nối của mọi tri thức, của mọi môn học. Bởi vậy, dạy cho học sinh biết đọc, đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa rất quan trọng.

Trong thực tế hiện nay việc dạy đọc, bên cạnh những thành công còn nhiều hạn chế. Học sinh của chúng ta chưa đọc được như mong muốn, kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc. Hầu hết học sinh chỉ mới biết đọc đúng, đọc trôi chảy, số lượng học sinh đọc diễn cảm còn rất hữu hạn.

Tập đọc là một phân môn thực hành. Nhiệm vụ quan trọng nhất của Tập đọc là hình thành năng lực đọc cho học sinh

Do đó, với mong muốn làm thế nào để  chất lượng đọc đúng, đọc diễn cảm của học sinh lớp 2 ngày càng nâng cao, tôi đã chọn đề tài “Một số giải pháp nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh lớp 2” làm đề tài nghiên cứu, nhằm củng cố kĩ năng đọc và phát triển kĩ năng đọc đúng - đọc diễn cảm cho học sinh qua phân môn Tập đọc.

Đây cũng là một việc làm thiết thực mà trong mỗi giáo viên đứng lớp như chúng ta băn khoăn, suy nghĩ cần phải có biện pháp như thế nào để nâng cao hiệu quả dạy đọc nói chung và dạy đọc diễn cảm cho học sinh nói riêng trong giờ dạy.

2.  Đối tượng, địa điểm nghiên cứu

           Năm học 2020- 2021 là năm học đầu tiên thực hiện chương trình GDPT 2018  . Đi kèm với sự thay đổi đó là các quy trình dạy, tài liệu dạy và học thay đổi.  Bản thân tôi nói riêng và các đồng nghiệp nói chung cũng không khỏi những bỡ ngỡ khi hướng dẫn học sinh đọc.

          Vì vậy, trong quá trình dạy học, tôi đã áp dụng nhiều biện pháp, không ngừng học hỏi đồng nghiệp để giúp học sinh đọc tốt hơn. Và sau thời gian thực hiện, tôi cảm thấy rất hiệu quả. Chính vì những lý do trên mà tôi chọn đề tài: : Một số giải pháp nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh lớp 2.

 

 

3. Nội dung, cách thức thực hiện

Đọc diễn cảm có thể có được trên cơ sở hiểu thấu đáo nội dung bài đọc. Đọc diễn cảm yêu cầu đọc đúng giọng vui, buồn, giận dữ, trang nghiêm…phù hợp với nội dung từng ý, từng nội dung của bài đọc; phù hợp với kiểu câu, thể loại, đọc có cảm xúc cao, biết nhấn giọng ở những từ ngữ biểu cảm, phân biệt lời nhân vật, tác giả.

Để đọc diễn cảm, người đọc phải làm chủ được chỗ ngắt giọng biểu cảm (kỹ thuật ngắt giọng biểu cảm) làm chủ được tốc độ (nhanh, chậm,…), làm chủ được cường độ giọng đọc (to, nhỏ, nhấn…), làm chủ được ngữ điệu (độ cao giọng đọc, lên giọng, xuống giọng…). Nhận thức rõ điều đó, tôi đã áp dụng một số biện pháp rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh như sau:

Giải pháp 1. Rèn tốc độ đọc, luyện đọc to

Việc rèn cường độ giọng đọc, đọc to học sinh đã được làm quen từ lớp 1. Trải qua 4 lớp, đến lớp 5 học sinh đã có nền tảng khá vững. Khi dạy đọc diễn cảm ở lớp 5 tôi chú trọng cường độ giọng đọc, tốc độ đọc, đọc to ngay từ khâu đọc vỡ bài. Bằng nhiều hình thức khuyến khích (khen, biểu dương, cổ vũ…) tổ chức thi đua cá nhân, tạo cho học sinh tâm thế, sự hưng phấn, tự tin khi đọc bài. Học sinh lớp tôi đã đọc to, rõ ràng, đủ lớn cho cả lớp nghe.

Mặt khác tôi còn tổ chức dạy học theo nhóm để các em có thể giúp đỡ nhau trong việc đọc, bạn đọc tốt hơn giúp đỡ bạn đọc chậm và nhỏ, chưa rõ lời.

Giải pháp 2. Luyện đọc đúng

 Trước khi tiến hành luyện đọc, giáo viên hướng dẫn chia văn bản thành các đoạn đọc phù hợp với trình độ đọc của học sinh, không phải bao giờ cũng đồng nhất với cách chia đoạn theo bố cục văn bản. Dựa vào số đoạn, nhóm trưởng cho các bạn đọc nối tiếp. Khi học sinh đọc, giáo viên theo dõi và phát hiện những hạn chế về cách phát âm, ngắt nghỉ hơi về ngữ điệu câu để từ đó có biện pháp hướng dẫn cho cả lớp, giúp các em đọc đúng và rành mạch. Đồng thời kết hợp giải nghĩa những từ khó để góp phần nâng cao kĩ năng đọc hiểu cho học sinh.

Ỏ bước này tôi hướng dẫn học sinh đọc theo đoạn như sau:

+ Đọc nối tiếp đoạn trong nhóm và được tiến hành ở tất cả các nhóm. Như vậy tất cả các em đều được đọc và theo dõi bạn đọc để sửa giúp bạn. Giáo viên quan sát và hướng dẫn, nếu nhiều em còn đọc sai từ mà bạn vẫn không sửa được thì giáo viên đưa từ đó lên bảng để các em luyện đọc.

+ Đọc nối tiếp đoạn trong nhóm lần 2 tiến hành luyện đọc tương tự và kết hợp tìm hiểu từ ngữ (từ chú giải).

+ Thi đọc nối tiếp giữa các nhóm để tạo không khí thi đua sôi nổi.

 Việc luyện đọc từng đoạn như trên tạo điều kiện cho nhiều học sinh được thực hành đọc. Qua thực hành đọc học sinh được giáo viên chỉ dẫn, uốn nắn hay động viên để được vững chắc kĩ năng đọc đúng, chuẩn bị luyện tập kĩ năng mới đó là: đọc diễn cảm. Nhưng trước khi đọc diễn cảm thì các em phải luyện đọc đúng phụ âm, thanh điệu, từ, ngữ điệu...

a) Đọc đúng các phụ âm đầu.

        Ví dụ: Các em hay đọc sai tiếng có âm tr thành ch hay s đọc thành x.

                    Trái đất này là của chúng mình

                    Quả bóng xanh bay giữa trời xanh

                    Bồ câu ơi, tiếng chim gù thương mến

                    Hải âu ơi, cánh chim vờn sóng biển.

Các em đọc: Trái thành chái hay sóng đọc là xóng.

       Khi nhận thấy các học sinh trong lớp thường hay mắc lỗi phát âm phụ âm đầu là ch/tr, x/s như em Khanh, em Hằng, em Tuân … tôi đã ghi những từ có các phụ âm này lên bảng, giúp các em phân biệt hai phụ âm này.

Đồng thời đọc mẫu để các em có hình mẫu âm thanh, thường xuyên nhắc nhở học sinh khi đọc bài, tạo cho các em ý thức phân biệt, từ đó mà không còn đọc sai.

b) Đọc đúng thanh điệu.

Học sinh ở trường chúng tôi hay mắc các lỗi về thanh điệu như: thanh sắc và thanh ngã, thanh huyền và thanh hỏi các em rất hay đọc sai.

Ví dụ 1: Các em hay đọc sai thanh ngã và thanh sắc.

Ánh nắng ban mai nhạt loãng rải trên vùng đất đỏ công trường tạo nên một hoà sắc êm dịu.

Các em đọc loãng ® loáng

Ví dụ 2: Thanh huyền và thanh hỏi.

 Tìm nơi thăm thẳm rừng sâu

Bập bùng hoa chuối trắng màu hoa ban

Các em đọc: thăm thẳm thành thăm thằm

Đối với những trường hợp này ngoài việc rèn đọc trên lớp, thường xuyên nhắc nhở tôi còn yêu cầu các em luyện đọc ở nhà. Trong giao tiếp hàng ngày hay khi dạy các phân môn khác, tôi cũng chú ý rèn cho các em ý thức tự sửa những lỗi mà các em hay mắc phải.

c) Ngắt hơi, nghỉ hơi đúng, đọc đúng ngữ điệu câu.

Để đọc đúng cần dựa vào nghĩa, vào quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ để ngắt hơi cho đúng. Khi rèn đọc học sinh tôi lưu ý các em cách để đọc đúng nhịp:

+ Không tách một từ ra làm hai:

VD: Không ngắt hơi

           Tôi cùng bọn trẻ đi ra cánh / đồng.

        Hoặc: Trong mưa thường nổi cơn / giông.

+ Không đọc tách từ chỉ loại với danh từ mà nó đi kèm:

VD: Không đọc

  Con / thác réo ngân nga

   Đàn / dê soi đáy suối

+ Không tách động từ, hệ từ “là” với danh từ đi sau nó:

Ví dụ: Phải đọc là:

- Ngôi nhà giống bài thơ sắp làm xong

   Là bức tranh / còn nguyên màu vôi gạch.

- Không gian / là nẻo đường xa

   Thời gian vô tận mở ra sắc màu.

* Lưu ý học sinh dựa vào quan hệ ngữ pháp để xác định cách ngắt nhịp cho đúng.

Ví dụ: Phải ngắt nhịp

       Chắt trong vị ngọt / mùi hương

       Lặng thầm thay / những con đường ong bay

Trải qua / mưa nắng vơi đầy

Men trời đất / đủ làm say đất trời

Không ngắt:

       Chắt trong vị / ngọt mùi hương

       Lặng thầm thay những / con đường ong bay

Trải qua mưa / nắng vơi đầy

               Men trời / đất đủ / làm say / đất trời

* Lưu ý ngắt nghỉ hơi phù hợp với dấu câu: Nghỉ ít ở dấu phẩy, nghỉ lâu ở dấu chấm, đọc đúng các ngữ điệu câu, lên giọng ở cuối câu hỏi, hạ giọng ở cuối câu kể, thay đổi giọng phù hợp với tình cảm cần diễn đạt trong câu cảm…

Luyện cho học sinh đọc đúng cũng đã rèn cho học sinh kỹ năng đọc diễn cảm. Mỗi giờ lên lớp tôi đều phải dự tính trước để ngăn ngừa các lỗi khi đọc cho học sinh. Khi lên lớp tôi kết hợp nhiều biện pháp để rèn đọc đúng: đọc mẫu, phân tích sự khác biệt, cho đọc cá nhân, đọc nhóm… Với những câu tôi dự tính học sinh đọc ngắt nghỉ không đúng, tôi cũng tìm hiểu và áp dụng những biện pháp khắc phục. Cuối cùng mới luyện cho các em đọc đoạn, đọc cả bài.

 

Giải pháp 3. Luyện đọc diễn cảm

+ Kĩ năng đọc diễn cảm các văn bản nghệ thuật, được luyện tập sau khi học sinh đã đạt được những yêu cầu tối thiểu về trình độ đọc (đọc đúng, rõ ràng, rành mạch,...). Khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm, giáo viên hướng dẫn các em luyện tập từng bước theo yêu cầu từ thấp đến cao:

- Biết nhấn giọng các từ ngữ quan trọng trong câu (từ ngữ gợi tả, gợi cảm,…).

- Biết thể hiện ngữ điệu (sự thay đổi về tốc độ, cao độ, cường độ,…) phù hợp với từng loại câu (câu kể, câu hỏi, câu cảm, câu khiến).

- Biết đọc phân biệt lời kể của tác giả với lời nhân vật.

- Biết đọc phân biệt lời của các nhân vật sao cho phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và tính cách của từng nhân vật.

- Biết thể hiện ngữ điệu phù hợp với tình huống miêu tả hay thái độ, cảm xúc của tác giả.

+ Đối với loại hình văn bản phi nghệ thuật: Giáo viên hướng dẫn học sinh xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với mục đích thông báo, làm rõ những thông tin cơ bản giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản.

+ Đối những văn bản có từ hai nhân vật trở lên nên tổ chức cho học sinh thể hiện giọng đọc theo nhân vật của văn bản hoặc cho học sinh đọc phân vai. Rèn cho các em biết thay đổi giọng đọc khi nhập vai các nhân vật trong bài đọc. Cụ thể các em phải phân biệt được lời của tác giả và lời của nhân vật. Giáo viên nên hướng dẫn như sau:

        - Cho học sinh đọc bài và tìm trong bài có mấy nhân vật.

        - Giáo viên giúp học sinh chỉ ra tính cách từng nhân vật và xác định giọng đọc phù hợp với từng nhân vật.

       - Giáo viên thực hiện đọc mẫu lời các nhân vật bằng giọng đọc của mình hoặc có thể gọi học sinh có năng lực đọc tốt thể hiện.

       - Học sinh luyện tập nhiều lần theo hướng dẫn của giáo viên.

+ Giáo viên cần tạo điều kiện cho từng học sinh được thực hành luyện đọc diễn cảm (cá nhân, cặp, nhóm) để rút kinh nghiệm.

+ Luyện đọc diễn cảm các câu tiêu biểu trong bài, cách luyện đọc này tạo điều kiện cho tất cả học sinh đều được đọc.

+ Tổ chức cho học sinh thi đọc diễn cảm trước lớp để các em học tập lẫn nhau và được giáo viên động viên hay uốn nắn.

+ Để kích thích hứng thú luyện đọc của học sinh, giáo viên có thể tổ chức các trò chơi học tập cho học sinh. Thông qua các trò chơi sẽ kích thích hứng thú đọc, rèn tư duy linh hoạt và tự tin. Trò chơi học tập thường được tổ chức khi luyện đọc hoặc đọc diễn cảm. Tuỳ thời gian và điều kiện cho phép giáo viên lựa chọn trò chơi học tập thích hợp để tổ chức cho học sinh tham gia. Ví dụ: Thi đọc nối tiếp từng đoạn (theo nhóm, tổ), thi đọc theo vai.

+ Muốn học sinh đọc hay, đọc đúng, đọc diễn cảm thì trước hết người giáo viên phải đọc mẫu thật tốt để ảnh hưởng tới học sinh, nhằm gây hứng thú cho học sinh trong tiết học:

* Đọc mẫu đòi hỏi giáo viên phải đọc đúng, rõ ràng, ngữ điệu đọc phù hợp. Đó là việc thể hiện giọng đọc, ngắt giọng biểu cảm, thể hiện tốc độ, cường độ, cao độ để biểu đạt đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả đã gửi gắm trong bài văn, đồng thời thể hiện sự thông hiểu, cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm.

* Giáo viên đọc mẫu nhằm minh hoạ, gợi ý hoặc “tạo tình huống” cho học sinh nhận xét, giải thích tự tìm ra cách đọc.

  Ví dụ: Nghe và phát hiện cách đọc của cô: ngừng nghỉ, ngắt nhịp ở chỗ nào? Nhấn giọng, kéo dài ở những từ ngữ nào?... Mỗi cá nhân có cảm thụ riêng, từ đó có cách đọc diễn cảm bộc lộ sự sáng tạo của mình.

+ Mặt khác, giáo viên cần chú ý đến đặc điểm tâm sinh lí của học sinh. Giáo viên kịp thời động viên, khen ngợi, khuyến khích và có biện pháp giúp đỡ để tạo hứng thú trong học tập cho các em. Tránh những lời nhận xét làm cho học sinh thiếu tự tin khi thể hiện giọng đọc ở lần sau. Cần thân mật, gần gũi để các em thấy thoải mái, tự tin và thích thú khi tham gia luyện đọc diễn cảm.

Tổ chức cho học sinh đàm thoại để tìm hiểu ý đồ của tác giả và tìm cách đọc, đọc phân vai với các văn bản truyện có nhiều lời thoại.

Ví dụ: Khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm đoạn:

“Cà Mau là đất mưa dông. Vào tháng ba, tháng tư, sớm nắng, chiều mưa. Đang nắng đó, mưa đổ ngay xuống đó. Mưa hối hả, không kịp chạy vào nhà. Mưa rất phũ, một hồi rồi tạnh hẳn. Trong mưa thường nổi cơn giông”.

Tôi làm như sau:

* Cho học sinh trong nhóm thảo luận các câu hỏi về nội dung của đoạn:

- Nội dung của đoạn văn là gì?

- Mưa ở Cà Mau có gì khác thường?

- Để điễn tả được đặc điểm của mưa ở Cà Mau ta nên đọc bài như thế nào?

* Qua thảo luận trả lời câu hỏi, các em biết được cách đọc, nhấn giọng vào các từ ngữ chỉ sự khác thường của mưa ở Cà Mau (mưa dông, sớm nắng chiều mưa, nắng, đổ ngay xuống đó, hối hả,…) sau đó các em đọc diễn cảm trong nhóm.

Đối với những bài mà nội dung và cách đọc của từng đoạn trong bài có sự khác biệt. Tôi giúp học sinh hệ thống lại bài bằng cách lập dàn ý cho bài đọc. Dựa vào dàn ý các em tìm ra những điểm cần lưu ý để lựa chọn cách đọc cho phù hợp. Một điều rất quan trọng, nó tác động trực tiếp tới thính giác của các em đó là việc đọc mẫu của giáo viên. Giọng đọc mẫu của giáo viên chính là cái đích, là hình mẫu kỹ năng mà học sinh cần đạt được. Chính vì thế tôi luôn chú trọng việc rèn đọc của bản thân để đem đến cho các em một hình mẫu chuẩn: đọc đúng, rõ ràng, trôi chảy, đọc đủ lớn, nhanh vừa phải và diễn cảm. Việc chuẩn bị bài chu đáo, tìm hiểu cảm nhận nội dung của bài đọc, đọc nhiều lần trước khi đến lớp đã tạo ra cho tôi sự tự tin trong mỗi giờ tập đọc. Trước khi đọc mẫu tôi luôn chú trọng ổn định trật tự, tạo cho học sinh tâm thế nghe và yêu cầu học sinh đọc thầm theo. Khi đọc tôi chú ý bao quát cả lớp, đọc đủ lớn cho tất cả các em đều nghe được.

Tôi cũng chú trọng phát triển những em có khả năng đọc tốt và tận dụng giọng đọc của các em làm giọng đọc mẫu. Việc làm đó rất có hiệu quả, nó kích thích học sinh thi đua với nhau rèn đọc tốt, đọc hay.

Giải pháp 4. Luyện đọc cá nhân

Sau khi hướng dẫn cụ thể cách đọc, tổ chức cho học sinh đọc trong nhóm, tôi thường tổ chức cho các em đọc cá nhân, bình chọn người đọc hay nhất. Học sinh tôi rất hứng thú, hăng hái tham gia. Sau mỗi giờ học bao giờ tôi cũng yêu cầu các em luyện đọc thêm ở nhà. Giờ lên lớp của bài sau tôi kiểm tra việc rèn đọc, tập trung vào các em đọc chưa tốt để các em luôn có ý thức phấn đấu, rèn luyện. Việc tổ chức cho học sinh tìm đọc sách báo, truyện ở thư viện trường cũng được tiến hành thường xuyên nhằm tạo điều kiện cho các em tiếp xúc nhiều hơn với văn bản đọc.

      Giải pháp 5. Ứng dụng công nghệ thông tin vào giờ học

          Bản thân tôi nhận thấy công nghệ thông tin giúp bài giảng thêm sinh động, cung cấp được nhiều thông tin cho học sinh, gây được hứng thú của các em, đồng thời giúp các em tiếp nhận tri thức hiện đại.       Tôi đã chuẩn bị bộ bài giảng môn Tiếng Việt có nhiều tranh ảnh, trò chơi , bài hát cuối hoặc giữa tiết trong tất cả các tiết hình thành âm mới trong phân môn Học vần để giờ học thêm sinh động, mới lạ. Bên cạnh đó, tôi thường xuyên lên mạng internet để tìm kiếm những thông tin phù hợp với giảng dạy. 

 4. Hiệu quả của biện pháp

Qua mỗi tiết học các em đã thực sự hứng thú học tập môn Tập đọc, rất tự giác tích cực rèn đọc, không chỉ trên lớp mà còn ở nhà. Nếu như đầu năm lớp tôi chỉ có vài em đọc diễn cảm hay thì đến nay tỉ lệ đó được nâng cao rất nhiều. Hầu hết học sinh trong lớp đều đọc trôi chảy, to, rõ ràng, đúng nhịp.Cụ thể:

TSHS	Đọc diễn cảm		Đọc đạt chuẩn, to, rõ ràng, đúng nhịp		Đọc ngắt, nghỉ hơi chưa đúng
	SL	TL	SL	TL	SL	TL
30	10	33.3	17	56.7	3	10

Trong nhiều hoạt động của trường như tiết Giáo dục tập thể đầu tuần học sinh lớp tôi rất tự tin và đọc các bài thơ về chủ đề rất hay, rất tốt hay hoạt động Tuần lễ học tập suốt đời các em cũng rất tích cực tham gia và rất mạnh dạn.

Học sinh lớp tôi say sưa tìm và đọc các tác phẩm văn học trong mỗi giờ tự đọc ở thư viện. Qua đó các em cảm nhận, học tập được nhiều câu văn hình ảnh đẹp vận dụng vào những bài tập làm văn tả cảnh, tả người đang học.

 5. Minh chứng:

Sau khi kết thúc một năm học, khảo sát lại  32 học sinh lớp 2A  đã khảo sát tháng 12 năm 2022: Kết quả cho thấy rất khả quan, các em đều đọc dung.  tự tin hơn, rõ ràng hơn và quan trọng hơn hết là các em đọc diễn cảm được văn bản.

Thời gian khảo sát: ……

Khảo sát học sinh Lớp 2A:

Nội dung:  Khảo sát kĩ năng đọc đúng – đọc diễn cảm

Tổng số học sinh	Đạt		Chưa đạt
	SL	%	SL	%
32		93,9		6,1

          Tiếp tục sang năm học 2022 - 2023, bằng sự nỗ lực từ phía giáo viên và học sinh, kĩ năng đọc dung- đọc diễn cảm một bài tập đọc đối với học sinh trở nên có hiệu quả hơn. Các em không chỉ đơn thuần là đọc cho xong mà còn biết suy nghĩ trong quá trình đọc, hiểu được từng câu, từng đoạn rồi đến hiểu ý chung của bài. Đó là điều rất cần thiết trong đọc tập đọc ở tiểu học. Điều này đã giúp các em rất nhiều trong quá trình lĩnh hội kiến thức và thực hành các kiến thức ấy trong các bài kiểm tra giữa và cuối mỗi học kì.