Một số trò chơi tích cực giúp học sinh học tốt bộ môn Âm nhạc ở Trường Tiểu học

I. PHẦN MỞ ĐẦU.

1. Lý do chọn đề tài.

Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật dùng các hình tượng âm thanh phản ánh cuộc sống xung quanh chúng ta, là nguồn hạnh phúc cho tất cả mọi người, không có âm nhạc thế giới thật sự buồn tẻ có sức mạnh của đường nét, hình khối, màu sắc, văn thơ bằng sức mạnh của ngôn từ. Phải chăng có những lúc chúng ta cũng rất xúc động khi hát lên câu ca nào đó mà cứ tưởng như tiếng nói của chính mình. Âm nhạc là một nhu cầu tất yếu không thể thiếu trong đời sống tinh thần của mỗi con người chúng ta. Âm nhạc là hơi thở của cuộc sống.

Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật góp phần tạo nên sức giải trí cho học sinh những cảm xúc thẩm mỹ, những tình cảm đẹp đẽ, phát triển tâm hồn tự nhiên giảm bớt sự căng thẳng. Những bài hát có nội dung gắn bó với cuộc sống của các em luôn gần gũi và yêu thương như một tiếng gà gáy, một bông lúa quê hương, thắm đượm tình  cảm bạn bè, vui tươi và ấm áp sẽ để lại những dấu ấn đẹp đẽ trong tâm hồn vốn giàu cảm xúc của trẻ. Đó là những nguồn sống tiếp thêm sức mạnh cho trẻ, giúp các em rèn luyện bản thân mình trong cuộc sống. Thông qua các bài hát, điệu múa, các em có thể  sinh nói riêrèn luyện các phẩm chất tốt như: Tinh thần trách nhiệm, tính kỷ luật, lòng yêu thương, tình đoàn kết.

Hiểu rõ được vai trò đặc biệt của Âm nhạc trong đời sống của trẻ và tầm quan trọng của việc Giáo dục Âm nhạc trong trường phổ thông, Bộ GD và ĐT đã biên soạn những chương trình Giáo dục âm nhạc phù hợp với tâm sinh lý từng lứa tuổi và điều kiện thực tiễn. Đặc biệt trong những năm trở lại đây, Bộ Giáo dục đã có những đổi mới về vấn đề Giáo dục âm nhạc trong nhà trường: Từ chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học. Tất cả đều hướng về việc phát huy tính tích cực tính sáng tạo của học sinh trong hoạt động học tập.  Một trong những biện pháp góp phần vào việc gây hứng thú nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh là vấn đề sử dụng các trò chơi trong quá trình giảng dạy âm nhạc, hay gọi

cách khác là trò chơi học tập. Đây cũng là nỗi băn khoăn lo lắng của các giáo viên với mong muốn có thật nhiều trò chơi nhẹ nhàng, bổ ích góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy. Thật vậy, trò chơi học tập là một trong những phương tiện giáo dục trí tuệ cho trẻ em. Các trò chơi chính là những cầu nối để giáo viên truyền tải những nội dung âm nhạc cho học sinh, giúp giờ học âm nhạc thêm phần sinh động, tạo hứng thú cho người dạy lẫn người học.

Từ những lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu viết đề tài: “Một số trò chơi tích cực giúp học sinh học tốt  bộ môn Âm nhạc ở Trường Tiểu học”. Hy vọng với kinh nghiệm nhỏ bé của mình sẽ góp phần nào làm phong phú kho tàng trò chơi học tập nói chung và trò chơi áp dụng cho môn Âm nhạc nói riêng.

 

2.Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài.

Âm nhạc là món ăn tinh thần cho con người trong cuộc sống, đặc biệt trong giáo dục, Âm nhạc lại đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Đối với cấp tiểu học thì Âm nhạc là môn học cơ bản  giúp cho học sinh học và biết cách học hát, học tập đọc nhạc theo quy định chung nhất của Bộ giáo dục. 

Ở các trường tiểu học đa phần  chỉ có một giáo viên dạy môn âm nhạc nên các giáo viên khác khó có thể nhận xét đánh giá chính xác được trong các tiết dự giờ thăm lớp và các buổi sinh hoạt chuyên môn nghiệp vụ.

 Vì vậy mà mục tiêu của đề tài này là thông qua các trò chơi được lồng ghép trong bài học để tạo sự phấn  khởi  hứng thú cho học sinh học tập tốt hơn. Nhiệm vụ của đề tài là dựa vào nội dung một số bài học của môn Âm nhạc để xác định tính khả thi của các trò chơi sau đó lồng ghép và phối hợp vào bài học một cách hợp lý.  Hi vọng sau khi hoàn thành, đề tài sẽ được dùng làm tài liệu tham khảo cho GV dạy học trong tiết học âm nhạc trường tiểu học ở huyện nhà.

3.Đối tượng nghiên cứu.

   Học sinh các lớp khối lớp 4, 5 trường tiểu học ......................

4.Phạm vi nghiên cứu.

Với thời gian nghiên cứu có hạn nên phạm vi nghiên cứu đề tài là học sinh trường tiểu học ......................Từ năm học 2021-2022 cho đến nay.Trên tinh thần khảo sát thực tế chương trình dạy học và các hoạt động ngoại khóa.

5.Phương pháp nghiên cứu.

a.Phương pháp khảo sát.

Tôi tiến hành khảo sát so sánh dạy học áp dụng trò chơi  thực tế việc dạy học môn Âm nhạc trong trường tiểu học ......................

 b.Phương pháp đọc sách và tài liệu.

Để phong phú hơn về các trò chơi trong môn Âm nhạc nên tôi đã sử dụng phương pháp đọc sách và tài liệu để tìm tòi và sàng lọc ra những trò chơi phù hợp với đề tài tôi nghiên cứu. 

c. Phương pháp trò chuyện (phỏng vấn).

Phương pháp này tôi sử dụng để học hỏi kinh nghiệm cũng như những cách dạy sáng tạo và những biện pháp hay của đồng nghiệp để ứng dụng trong đề tài mà tôi nghiên cứu.

d. Phương pháp tổng kết đánh giá.

Sau khi nghiên cứu đề tài xong. Tôi tổng kết đánh giá môn học này. Từ đó có cơ sở để đề xuất ý kiến về tổ chức một số trò chơi trong giảng dạy bộ môn Âm nhạc cho học sinh tiểu học.

e. Phương pháp trực quan – hình ảnh trình chiếu. 

Phương pháp này tôi áp dụng hình ảnh vào các trò chơi trong đề tài để các em hào hứng hơn cùng  với các hình ảnh sinh động rõ nét từ đó các em sẽ hứng thú và yêu thích hơn môn Âm nhạc.

 

II. PHẦN NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận.

* Các mục tiêu giáo dục học sinh ở tiểu học thông qua môn Âm nhạc gồm:

- Giáo dục phẩm chất đạo đức cho học sinh: Học sinh tiểu học như trang giấy trắng chính vì vậy việc giáo dục phẩm chất cho học sinh ngay từ lúc nhỏ là rất quan trọng và cần thiết nó phát triển giáo dục nhân cách, giáo dục đạo đức phát triển trí tuệ. Thông qua nội dung các bài hát sẽ giáo dục các em về tình yêu gia đình, tình yêu quê hương đất nước, yêu thầy cô, bạn bè.

- Trong giảng dạy quan niệm rằng thực chất của việc dạy học là người dạy truyền cảm hứng và khơi dậy  khả năng tự học của người học. Còn nếu quan niệm người dạy truyền thụ, người học tiếp nhận thì người dạy dù có hứng thú và nỗ lực cho đến mấy mà không kích thích  được sự hứng thú cho HS, chưa làm cho người học thấy được cái hay, cái thú vị, giá trị của môn học.

Ví dụ: Bài hát “Em Yêu Hòa Bình” Sách giáo khoa âm nhạc lớp 4 với lời ca trong sáng giản dị, giai điệu tha thiết tươi vui. Qua những hình ảnh hết sức quen thuộc đàn cò, cánh đồng, gốc đa, đường làng giúp học sinh hiểu thêm về  làng quê Việt Nam và qua đó thể hiện tình yêu đối với quê hương đất nước.

 

- Âm nhạc giáo dục tính thẩm mỹ cho học sinh: Khi nghe  bài hát các em biết phân biệt và nhận định bài hát đó niềm vui, nhẹ nhàng hay sôi nổi lúc này tính thẩm mĩ của các em đã bắt đầu hình thành và phát triển khả năng lĩnh hội cảm thụ, biết cái hay cái đẹp gợi niềm vui hào hứng phấn khởi. Trong quá trình học âm nhạc, học sinh phát huy năng lực, tạo ra những giá trị thẩm mỹ.

- Nhận thức của phụ huynh  một số học sinh còn xem môn học Âm nhạc là một môn phụ, các phụ huynh chỉ quan tâm đến môn học như Tiếng việt, toán mà định hướng cho các em học tập các bậc học sau này. Từ đó tạo cho một số học sinh chưa thực sự hứng thú với môn học âm nhạc.

Ví dụ: Bài hát “Khăn quàng thắm mãi vai em” sách giáo khoa âm nhạc lớp 4 với lời ca giản dị gần gũi giai điệu vui tươi nhịp nhàng, thông qua hình ảnh chiếc khăn quàng đã giúp cho các em thấy được vẻ đẹp của chiếc khăn quàng từ đó gợi lên niềm tự hào vui sướng khi được mang trên mình chiếc khăn quàng tươi thắm. Qua bài hát đã giáo dục tính thẩm mỹ cho các em.

 

- Giáo dục tính phát triển trí tuệ: Học Âm nhạc, gắn chặt với sự phát triển trí tuệ, học sinh phải tập trung chú ý lắng nghe giai điệu phải động não để ghi nhớ giai điệu, ghi nhớ các kí hiệu Âm nhạc, các nốt cao thấp dài ngắn và các biểu tượng của Âm nhạc.  

Ví dụ: Bài tập đọc nhạc “SON LA SON” số 1 lớp 4 qua bài tập đọc nhạc các em phải ghi nhớ được cao độ, tiết tấu bài tập đọc nhạc. Các em phải biết xướng âm đúng cao độ, gõ phách đúng tiết tấu.Thông qua bài tập đọc nhạc các em phải động não suy nghĩ và ghi nhớ các kí hiệu âm nhạc lúc này các em đã phát triển trí tuệ.

 

- Âm nhạc góp phần giáo dục về  thể chất: Khi nghe nhạc học sinh phải phân biệt được độ cao thấp dài ngắn của âm thanh từ đó giúp học sinh phát triển tai nghe. Trong phân môn học hát các em phải cố gắng hát được các nốt cao, nốt thấp, các nốt luyến và nốt ngân từ đó cơ quan phát thanh, hô hấp của học sinh được phát triển các động tác phục vụ tiết tấu tay chân, lưng, hông. Ca hát giúp cho các em học sinh tự tin mềm mại và nhẹ nhàng khi thể hiện các bài hát.

Giữa các em có sự chênh lệch về trình độ Âm nhạc, năng khiếu các em không đồng đều, các em chỉ biết hát còn nhận biết nốt nhạc rất hạn chế, đặc điểm tâm sinh lý hay hưng phấn đột ngột nên khi học hát còn yếu hơi, phát âm nhả chữ chưa chính xác. Giáo viên cần nâng cao khả năng hát, sử dụng nhạc cụ, kỹ năng chỉ huy, kỹ năng hoạt động Âm nhạc cùng phương tiện dạy học âm nhạc để thu hút sự yêu thích của các em đối với môn học này.

Ví dụ: Trong các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp các em được làm quen với một số bài múa, dân vũ thông qua các động tác múa trên nền nhạc nhẹ nhàng giúp học sinh được giải phóng cơ thể. Góp phần giáo dục thể chất cho các em.

2. Thực trạng của việc dạy môn Âm nhạc trong trường tiểu học.

Trong thực tế giảng dạy những năm qua, tôi nhận thấy một số học sinh xem các môn nghệ thuật nói chung, môn âm nhạc nói riêng, chưa thật sự được chú trọng nên các em không thực sự hứng thú với môn học, không chú trọng đến lợi ích và ý nghĩa của Âm nhạc, chỉ biết hát thuộc các bài hát trong chương trình.

Thực trạng giảng dạy môn Âm nhạc ở các trường tiểu học. Trong thời kì đất nước đang đổi mới, giáo dục là quốc sách hàng đầu và được nhà nước quan tâm. Sau thời gian đổi mới chương trình sách giáo khoa và kiến thức kỹ năng môn Âm nhạc nói riêng và tất cả các môn học khác nói chung thì giáo viên đã dần dần nắm vững được nội dung chương trình học. Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy thì vẫn còn nhiều nơi coi nhẹ môn Âm nhạc, không chú trọng và quan tâm như các môn Toán, Tiếng Việt. Học sinh thì không hứng thú giáo viên thì không đầu tư cũng như sáng tạo trong cách dạy. Chính vì vậy mà hiệu quả của việc dạy và học không cao, học sinh không nắm bắt được nội dung ý nghĩa giáo dục cũng như liên hệ thực tế với cuộc sống. Mặt khác do đặc thù của môn học là vừa học vừa chơi nên các hình thức tổ chức dạy học còn dạy theo chương trình cũ ( giáo viên hát mẫu và học sinh hát theo) chưa đa dạng phong phú tính sáng tạo và chủ động của giáo viên chưa cao, chưa quan tâm đến các  em học sinh chưa hoàn thành môn học chưa phát huy được tính chủ động sáng tạo vẫn còn một số em chưa mạnh dạn tự tin trong khi hát, chưa tự tin khi biểu diễn trước lớp nên tạo cảm giác nhàm chán cho các em, các em không nắm được bài học trên lớp dẫn đến chất lượng giáo dục chưa toàn diện, dụng cụ học còn thiếu.

Trong thời gian trực tiếp giảng dạy môn Âm nhạc ở Trường Tiểu học  ..................... tôi nhận thấy các em học sinh khối 4 và khối 5 chưa yêu thích môn Âm nhạc, trong các tiết học các em uể oải không hào hứng, mang tính chất học đối phó. Vốn kiến thức về Âm nhạc cũng như số lượng các bài hát các bài tập đọc nhạc các em nhớ rất ít. Chính vì vậy mà các giờ học Âm nhạc trở nên nhàm chán, nặng nề.

Thực trạng nêu trên đặt ra cho tôi nói riêng và các nhà giáo dục nói chung một vấn đề quan trọng. Làm sao để khắc phục tình trạng này. Làm thế nào để học sinh đam mê, yêu thích với môn học và làm thế nào để đưa môn Âm nhạc đến gần với học sinh.

Đặc điểm học sinh là đi từ trực quan hình ảnh sinh động đến tư duy trừu tượng, nên giáo viên cần thu hút các em tham gia vào các hoạt động học tập bằng việc tổ chức các trò chơi trong các tiết học. Với kinh nghiệm giảng dạy trong những năm gần đây, tôi đã thấy được tác dụng rất lớn của việc sử dụng những trò chơi trong giờ học Âm nhạc, trò chơi áp dụng cho phần giới thiệu bài, củng cố bài trong phân môn dạy hát, trò chơi cho phân môn Tập đọc nhạc không những làm cho giờ học sinh thụ động mà còn góp phần làm tăng hiệu quả của quá trình dạy và học.

Từ điều kiện phát triển của cơ sở, và lợi thế của bộ môn đòi hỏi tình hình dạy và học Âm nhạc của trường .....................  phải ngày càng phát triển, khả năng cảm thụ âm nhạc của học sinh ngày càng phải nâng cao.

Bản thân tôi là giáo viên chuyên trách môn Âm nhạc,  trách nhiệm đưa môn học đến gần với học sinh của mình, tạo cho các em hứng thú với bộ môn Âm nhạc,  yêu thích hơn với bộ môn nghệ thuật này. Chính vì lẽ đó, bên cạnh những kiến thức chuyên ngành mà tôi đã được học, và không ngừng tìm tòi  sáng tạo những hình thức tổ chức, những trò chơi tích cực phục vụ cho quá trình dạy của mình.

3.Nội dung và hình thức thực hiện giải pháp.

a.Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.

Với những trò chơi đơn giản, dễ chơi được thực hiện trong dạy học có mục tiêu giúp học sinh giảm bớt căng thẳng trong giờ  học, tạo không khí vui vẻ và đoàn kết để tiếp tục học tập tốt hơn,tạo tâm lý thỏa mái, hào hứng. Bên cạnh đó còn giúp học sinh có ý tưởng sáng tạo phát triển những kỹ năng cảm thụ vẻ đẹp Âm nhạc.   Chính xác hóa những hiểu biết về các sự vật và hiện tượng xung quanh. Phát triển trí thông minh, sự nhanh trí, khả năng về ngôn ngữ.

b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp về trò chơi Âm nhạc.

 b.1. Trò chơi Ô chữ kỳ diệu:

Trò chơi này ta có thể áp dụng cho phần giới thiệu bài hoặc củng cố nội dung trong phân môn dạy hát. Giáo viên có thể cho ra một ô chữ nói về nội dung của bài, tên tác giả, hoặc những chữ gợi ý có liên quan đến bài hát để học sinh giải mã ô chữ và tìm ra yêu cầu của giáo viên. 

-Chủ đề giáo dục (Yêu thương con người )

Ví du 1: - Giới thiệu bài hát sẽ học trong tiết 28, Âm nhạc lớp 3, bài hát Chú ếch con. Ta tiến hành : 

+ Ô chữ của thầy có 9 chữ cái, nói về một con vật mà thường kêu vào lúc trời chuẩn bị mưa sau khi trời tạnh mưa, nó còn có bà con họ hàng với  con vật có hình dáng sần sùi được xem là “ Cậu ông trời”…

C

H

U

Ê

C

H

C

O

N

+ Gọi học sinh lần lượt đoán ô chữ : 

Chữ  C : có 3 chữ  C.

Chữ  H : có 2 chữ  H.

Chữ  U : có 1 chữ  U.

Chữ  O : có 1 chữ  O.

Chữ N : có 1 chữ  N.

Chữ  Ê : có 1 chữ  Ê.

Ví dụ 2: - Củng cố bài cho tiết 27, bài Tiếng hát bạn bè mình, môn âm nhạc lớp 3. Ta tiến hành:

+ Ô chữ của Cô có 10 chữ cái, đó chính là nội dung của bài hát mà chúng ta vừa được học  bài hát Tiếng hát bạn bè mình, sáng tác của Lê Hoàng Minh.

Y

Ê

U

H

O

A

B

I

N

H

+ Gọi học sinh lần lượt đoán ô chữ : 

Chữ  Y : có 1 chữ Y.

Chữ  O : có 1 chữ O.

Chữ  N : có 1 chữ N. 

Chữ  A : có 1 chữ A.

Chữ  H : có 2 chữ H.

Chữ  Ê : có 1 chữ Ê.

Chữ  I : có 1 chữ I.

Chữ  B : có 1 chữ B.

Chữ  U : có 1 chữ U.

+ Củng cố: Ô chữ  chúng ta vừa giải chính là ước mơ của tuổi thơ như trong bài bài hát mà chúng ta vừa học, tuổi thơ luôn ước mơ được sống trong hòa bình, thế giới không có chiến tranh và cuộc đời vang lên tiếng hát. Nội dung đó được thể hiện trong bài hát Tiếng hát bạn bè mình, một sáng tác của nhạc sĩ Lê Hoàng Minh.

Lưu ý: Khi sử dụng trò chơi này, đòi hỏi người giáo viên của chúng ta phải có những thao tác nhanh nhẹn, chọn ô chữ phù hợp với khả năng thực hiện của mình, nội dung của ô chữ phải cô đọng, xúc tích, tránh dài dòng gây sự lúng túng khi giáo viên chưa thực hiện thuần thục, tránh mất thời gian vì ô chữ quá khó và quá dài.

b.2. Trò chơi Hãy lắng nghe:

Cũng như trò chơi Ô chữ kỳ diệu, trò chơi này ta cũng áp dụng cho phần giới thiệu hoặc củng cố bài trong phân môn dạy hát. Trò chơi này ta sử dụng cách là cho học sinh nghe một bản nhạc có nội dung tương tự như nội dung bài sẽ học hoặc nội dung bài muốn củng cố, dùng bài hát được nghe để nói hộ điều mình muốn truyền đạt trong các bài tiếp theo, học sinh sẽ khắc sâu hơn kiến thức và có cơ hội phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc của mình, hay nói cách khác là được nghe nhạc.

Ví dụ 1: Dạy tiết 8, bài Trên ngựa ta phi nhanh, Âm nhạc lớp 4 sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã. Tiến hành như sau :

+ Cho học sinh nghe bài hát Đội ca, hoặc Đội ta lớn lên cùng đất nước, Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng, hoặc bất kỳ một trong những sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã, đồng thời đưa ra 3 đáp án tên nhạc sĩ lên bảng phụ  cho học sinh quan sát và chọn đáp án đúng tên nhạc sĩ sáng tác bài hát vừa được nghe:

- Nguyễn Ngọc Thiện

 

- Phong Nhã

- Trịnh Công Sơn  

+  Đặt câu hỏi với học sinh: 

*  Em nào đoán ra bài hát trên là do nhạc sĩ nào sáng tác? có 3 đáp án như trên, bạn nào hãy cho cả lớp biết đáp án nào là đúng? (Nhạc sĩ Phong Nhã) là đáp án đúng. 

* Hãy kể một vài bài do nhạc sĩ Phong Nhã sáng tác mà em biết? 

+ Cùng với lớp tuyên dương những học sinh trả lời đúng.

+ Dẫn vào bài hát sẽ học, ngoài các bài hát như Cùng nhau ta đi lên, Đội ta lớn lên cùng đất nước, Đội ta làm kế hoạch nhỏ...Hôm nay chúng ta sẽ được học một bài hát nữa cũng của nhạc sĩ Phong Nhã đã sáng tác tặng các em thiếu nhi chúng ta, bài hát Trên ngựa ta phi nhanh.

Ví dụ 2: Tiết 22, ôn tập bài hát  Bàn tay mẹ … Môn Âm nhạc lớp 4. Ta tiến hành:

+ Cho học sinh nghe bài hát Công cha nghĩa mẹ, sáng tác của nhạc sĩ Lê Quốc Thắng. ( hoặc một trong những bài hát có nội dung nói lên tình yêu bao la của cha mẹ …).

+ Đặt câu hỏi với học sinh: 

* Bạn nào cho cả lớp biết bài hát chúng ta vừa nghe nói lên điều gì?

* Nội dung bài hát nói lên tình yêu vô bờ bến của cha mẹ mà chúng ta sẽ ghi nhớ suốt đời. Vậy qua tiết học hôm nay em nào biết bài hátcó nội dung như bài hát vừa nghe không?

+ Dẫn vào phần củng cố bài: Đúng như bài hát chúng ta vừa được nghe, hôm nay chúng ta cũng vừa ôn một bài hát có nội dung giống như thế, nói lên tình cảm bao la của người mẹ đáng kính của chúng ta, mà khi nghĩ đến mẹ thì chắc rằng chúng ta cũng sẽ nghĩ đến cha…Bài hát Bàn tay mẹ, thơ của Tạ Hữu Yên, nhạc của Bùi Đình Thảo.

Lưu ý: Trò chơi này lưu ý giáo viên phải sưu tầm nhiều bài hát thiếu nhi, có nội dung liên quan đến các tiết dạy mà ta nhận thấy phù hợp để áp dụng. Bài hát dành cho trò chơi này phải có nội dung sát thực, gần gũi và phù hợp với tính chất, nội dung bài  mà giáo viên cần truyền tải.

b.3. Trò chơi Hòa bè

Trò chơi Hòa bè được áp dụng cho phân môn Tập đọc nhạc trong chương trình Âm nhạc khối 4 và 5. Sau khi hoàn chỉnh bài Tập đọc nhạc, giáo viên có thể tiến hành trò chơi một cách đơn giản và ngắn gọn, hoặc tiến hành cho chơi ở tiết ôn bài TĐN sau đó. Trò chơi giúp học sinh phát huy khả năng độc lập giữ bè của mình và khả năng cảm thụ cả những giai điệu của bè mình đang giữ cũng như giai điệu bè của bạn. Ta chia lớp thành 2 dãy, mỗi dãy giữ 1 bè, bè 1 là giai điệu của bài TĐN vừa học, bè 2 là những âm mà giáo viên chọn trong bài, tùy mỗi bài và mức độ học tập của học sinh mà giáo viên chọn âm đơn giản, ít nhưng vẫn cụ thể.

Ví dụ 1: Bài TĐN số 6 “Múa vui”. Tiết 22, phân môn TĐN, Âm nhạc lớp 4. Ta tiến hành như sau :

+ Chia lớp thành 2 dãy, dãy 1 sẽ xướng giai điệu chính của bài TĐN số 6, dãy 2 sẽ xướng các âm có dạng hình thoi và sau mỗi âm là ngân dài 2 phách theo hướng dẫn sau đây : 

+ Trước khi cho 2 dãy thực hiện, giáo viên làm mẫu bằng cách xướng bè phụ các âm Đô Son, cả lớp xướng giai điệu bài TĐN.

+ Cho 2 dãy thay phiên nhau giữ bè chính và bè phụ. 

+ Tuyên dương.

Ví dụ 2: Bài TĐN số 1 “ Cùng vui chơi”. Tiết 3, phân môn TĐN, Âm nhạc lớp 5. Ta tiến hành như sau :

+ Chia lớp thành 2 dãy, dãy 1 sẽ xướng giai điệu chính của bài TĐN số 1, dãy 2 sẽ xướng các âm có dạng hình thoi và sau mỗi âm là ngân dài 2 phách theo hướng dẫn sau đây :          

                                   

+ Trước khi cho 2 dãy thực hiện, giáo viên làm mẫu bằng cách xướng bè phụ các âm Son Đô, cả lớp xướng giai điệu bài TĐN.

+ Cho 2 dãy thay phiên nhau giữ bè chính và bè phụ. 

+ Tuyên dương.

Lưu ý: Trò chơi hòa bè đòi hỏi giáo viên phải tập luyện kỹ trước thật nhuần nhuyễn để không bị mất nhiều thời gian của tiết học, giáo viên cần nắm vững, chính xác cao độ các âm đã chọn để hòa bè cho chuẩn, hoặc phải sử dụng đàn để lấy cao độ chuẩn của các âm đó. Âm hòa bè cho các bài TĐN trong phân môn TĐN của chương trình Âm nhạc khối 4 và 5 chủ yếu là 2 âm Đô và Son là phù hợp và hiệu quả nhất, vì theo nghiên cứu của tôi thì các các bài TĐN trên, đa số đều ở giọng Đô trưởng.

b.4. Trò chơi Thử tài trí nhớ

Trò chơi Thử tài trí nhớ được áp dụng trong các tiết ôn tập bài hát,giáo viên chọn những từ có trong các câu hát của các bài đã học, ghi các từ được chọn lên bảng phụ, khi giáo viên chọn từ nào, cùng lúc đánh giai điệu 1 nửa câu hát đó, đố học sinh đoán câu hát đó và hát lên, ai hát đúng câu hát đó và trả lời đúng tên bài hát, người đó thắng cuộc.

Ví dụ 1: Tiết 7, Ôn tập bài hát Con chim hay hót… Âm nhạc lớp 5. Ta tiến hành như sau:

* Chọn từ hót. Giáo viên đánh giai điệu 1 đoạn sau :

 

+ Gọi học sinh đoán câu hát, hát lên câu hát đó. ( câu “ Con chim hay hót nó đứng nó hót cành đa”).

+ Tuyên dương.

* Chọn từ te. Giáo viên đánh giai điệu 1 đoạn sau : 

+ Gọi học sinh đoán câu hát, hát lên câu hát đó. (cho câu “ Nó hót le te la ta (mà) nó bay vô nhà”).

+ Tuyên dương.

Ví dụ 2: Tiết 17, Ôn tập 3 bài hát : Lớp chúng ta đoàn kết, Con chim non, Ngày mùa vui, Âm nhạc lớp 3. Ta tiến hành như sau:

* Chọn từ minh.Giáo viên đánh giai điệu 1 đoạn nhạc sau:

+ Gọi học sinh đoán và hát lên câu hát đó, cho biết tên bài hát ? Dân ca nước nào? (câu: “Bình minh lên có con chim non hòa tiếng hót véo von, trong bài Con chim non, dân ca Pháp).

+ Tuyên dương.

* Chọn từ đoàn. Giáo viên đánh giai điệu 1 đoạn nhạc sau :

 

 + Gọi học sinh đoán và hát lên câu hát đó, cho biết tên bài hát ? Dân ca nước nào? Câu “Quyết kết đoàn giữ vững bền. Giúp đỡ nhau xứng đáng trò ngoan.”, bài hát Lớp chúng ta đoàn kết, sáng tác của Mộng Lân.

+ Tuyên dương.

* Chọn từ mùa. Giáo viên đánh giai điệu 1 đoạn nhạc sau :

                   

+ Gọi học sinh đoán và hát lên câu hát đó, cho biết tên bài hát ? Dân ca ? (câu “Hội mùa rộn ràng quê hương ấm no chan hòa yêu thương”, bài hát Ngày mùa vui, dân ca Thái, lời mới của Hoàng Lân ).

Lưu ý: Trò chơi Thử tài trí nhớ có thể áp dụng theo cách giáo viên đố trực tiếp các học sinh dưới lớp, hoặc có thể chia làm hai đội thi đua nhau, tùy vào thời gian và tình hình lớp, giáo viên chọn hình thức chơi cho phù hợp.

b.5. Trò chơi Ai nhanh hơn

Trò chơi này áp dụng để học sinh có phản xạ nhanh trong việc nhớ thứ tự các nốt nhạc từ thấp lên cao và từ cao xuống thấp. Giáo viên sẽ nói tên một nốt bất kỳ trong 7 nốt nhạc, sau đó lập tức chỉ vào một em đối diện, em đó sẽ phản xạ nhanh và nói tên nốt tiếp theo theo quy định ban đầu của giáo viên là các âm đi lên hoặc đi xuống, ai phản xạ không kịp sẽ bị loại khỏi cuộc chơi, người còn lại sẽ là người thắng cuộc.

* Cách 1: Quy định thứ tự các nốt nhạc đi lên như sau: Đô Rê Mi Pha Son La Si Đô. Ví dụ khi giáo viên nói Đô, rồi chỉ vào em đối diện, âm em đó sẽ nói là Rê, phản xạ thật nhanh, không được suy nghĩ mất thời gian. Hoặc giáo viên nói La, thì âm em đó phải nói là Si, giáo viên nói Pha thì em đó nói Son.

* Cách 2: Quy định thứ tự các nốt nhạc đi xuống như sau: Si La Son Pha Mi Rê Đô. Ví dụ khi giáo viên nói Son, rồi chỉ vào em được chọn, âm em đó phải nói là Pha. Hoặc giáo viên nói Đô, thì âm em đó phải nói là Si, giáo viên nói Rê thì em đó nói Đô.

    Lưu ý: Tùy theo tình hình lớp học và thời gian thực hiện tiết day, giáo viên có thể lựa chọn nhiều hình thức chơi khác nhau sao cho phù hợp. Có thể chia 2 đội, thi đua xem đội nào phản xạ nhanh hơn, hoặc cho 1 học sinh khá giỏi chơi cùng cả lớp.

c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.

Trò chơi cũng góp phần rất quan trọng trong việc giảng dạy bộ môn Âm nhạc, các trò chơi chính là những cầu nối để giáo viên truyền tải những nội dung âm nhạc cho học sinh, giúp giờ học Âm nhạc thêm phần sinh động, tạo hứng thú cho người dạy lẫn người học. Do đó để vận dụng hình thức dạy học của môn học này vào chương trình dạy học, giáo viên cần xác định cụ thể giữa hình thức tổ chức và các phương pháp tổ chức áp dụng nội dung. Cần xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa biện pháp và giải pháp của đề tài. Cụ thể phải xác định các bước thực hiện một cách tỉ mỉ để từ đó từng bước áp dụng giải pháp vào trong bài học. Nếu việc xác định cụ thể các biện pháp áp dụng trong chương trình giảng dạy thì giải pháp đã nêu trong đề tài chắc chắn sẽ thực hiện có hiệu quả.

d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.

Sau khi áp dụng những giải pháp đã nêu trên vào trong chương trình giảng dạy năm học 2021-2022 cho đến nay tôi thấy hiệu quả của đề tài rất rõ. Số lượng học sinh hát hay, hát đúng tăng nhiều hơn trước cụ thể như sau:

  Khảo sát trước khi áp dụng đề tài:

 

KHỐI	TSHS	Số hs hát đúng và hay	Tỉ lệ %	Số hs hát đúng	Tỉ lệ %	Số hs hát còn sai nhịp	Tỉ lệ %	Số hs hát chưa đạt	Tỉ lệ %
Khối 4	157	46	29,0	37	23,0	44	28,0	30	20,0
Khối 5	165	62	38,0	30	18,0	40	24,0	33	20,0

 

Khảo sát sau khi áp dụng đề tài:

KHỐI	TSHS	Số hs hát đúng và hay	Tỉ lệ (%)	Số hs hát đúng	Tỉ lệ (%)	Số hs hát còn sai nhịp	Tỉ lệ (%)	Số hs hát chưa đạt	Tỉ lệ (%)
Khối 4	157	82,0	52,0	58	37,0	9	6 ,0	8	5,0
Khối 5	165	84	50,0	65	39,0	9	6,0	7	5,0

 

Với thời gian áp dụng đề tài nghiên cứu vào giảng dạy ở trường tôi thấy đề tài đã tạo ra một hiệu ứng nhât định cho học sinh cụ thể như sau:

Học sinh khi được tham gia vào các trò chơi trên đều tỏ ra hứng thú và tích cực hơn trong việc học môn Âm nhạc. Các phong trào hoạt động múa hát tập thể như: Thi nhảy dân vũ, Giai điệu tuổi hồng. Các cuộc thi Văn nghệ giữa các khối lớp liên tục được phát động và diễn ra sôi nổi kỷ niệm các ngày lễ như: Ngày Nhà giáo Việt Nam,  ngày thành lập Đội.

Vào kỳ thi giáo viên giỏi trường năm 2021-2022, tôi đã áp dụng những trò chơi trên vào tiết dạy của mình, kết quả: học sinh rất hứng thú, tích cực học Âm nhạc.  Trường thi “Giai điệu tuổi hồng” đạt giải C cấp huyện. 

Thống kê sau đây sẽ nói lên điều đó :

Năm học 2024-2025	Tổng số Học sinh  được hỏi ý kiến	Số HS thích môn Âm nhạc khi đã  áp dụng các trò chơi học tập	Tỉ lệ (%)
Khối lớp 4	157	151	96,0
Khối lớp 5	169	164	97,0

Kết quả trên cho thấy việc áp dụng các trò chơi học tập và tạo hứng thú vào môn âm nhạc là một hoạt động cần thiết, phù hợp và hiệu quả.

III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

1. Kết luận 

Sau một thời gian thử nghiệm tôi đã nhận thấy có sự thay đổi rõ rệt về chất lượng các bài học từ các em. Số học sinh học hát thuộc nhiều hơn, thái độ vui vẻ, thích thú được tăng lên rất rõ. Một số em trước đây nhút nhát, e ngại thì nay đã hoàn toàn hòa nhập với lớp. Mỗi lúc giáo viên yêu cầu hát cá nhân hoặc đọc nốt nhạc cá nhân thì các em đó đã mạnh dạn giơ tay để được cô giáo gọi hát. Từ những vấn đề và thực tiễn nêu trên, đề tài hướng đến mục đích đổi mới một số hình thức dạy học âm nhạc hiện nay, làm cho chương trình dạy học âm nhạc thêm phong phú, hấp dẫn hơn, để thông qua đó, giáo dục những kiến thức âm nhạc một cách hiệu quả, nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục con người trong tương lai.         

Đây tuy chưa phải là một biện pháp hoàn hảo bởi trong một lớp học có nhiều đối tượng học sinh khác nhau nhưng đó là một sáng kiến mang lại hiệu quả cho một tiết dạy môn Âm nhạc nên tôi thấy rất hài lòng cho nội dung nghiên cứu của mình. Đây cũng là tiền đề cho bản thân tôi tiếp tục nghiên cứu học hỏi và tiếp hành sáng kiến nhiều nội dung hay hơn, phù hợp hơn với các em. Mục tiêu cuối cùng của tôi cũng là làm sao để giúp các em học hát tốt hơn, và thông qua môn học này các em học tập hăng say chăm chỉ các môn học khác.

Được sự quan tâm, tạo điều kiện  của các cấp lãnh đạo và Ban giám hiệu nhà trường  mà tôi đã có dịp vận dụng những sáng kiến của mình và đã nhận được sự ủng hộ từ các đồng nghiệp động viên viết thành Sáng kiến kinh nghịêm như trên để mọi người cùng thực hiện.

Tôi tin rằng với một số sáng kiến trên một phần nào đó giảm bớt những băn khoăn suy nghĩ của các bạn đồng nghiệp, đồng thời cũng là cơ sở để các giáo viên khác dựa vào đó để phát triển thêm nhiều sáng kiến mới phục vụ việc giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở bậc Tiểu học ngày càng hiệu quả và đạt kết quả cao hơn. 

2. Đề xuất và kiến nghị

Để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Âm nhạc, Phòng giáo dục cũng như các cấp lãnh đạo nên tổ chức nhiều lớp tập huấn thêm về môn Âm nhạc để các giáo viên không chuyên được bồi dưỡng chuyên môn phục vụ cho việc giảng dạy. Đồng thời đó cũng là những dịp để giáo viên các trường giao lưu, trao đổi với nhau những sáng kiến mới cũng như những kinh nghiệm tích lũy của bản thân. Làm được điều đó, tôi tin rằng tình hình giảng dạy các môn học nói chung và môn Âm nhạc nói riêng sẽ ngày càng đạt được nhiều kết quả khả quan.

Thường xuyên tổ chức cho các em giao lưu văn nghệ, thi hát…để các em làm quen với biểu diễn, từ đó các em sẽ mạnh dạn hơn.

Tôi rất mong ngành giáo dục và đào tạo nói chung và nhà trường nói riêng quan tâm hơn nữa về cơ sở vật chất trang thiết bị như: 

+ Phòng chức năng.

+ Tranh ảnh về các danh nhân âm nhạc trong nước và thế giới.

+ Tranh ảnh về các nhạc cụ phương tây, đặc biệt là các nhạc cụ dân tộc.

Xuất phát từ thực tiễn đó, sáng kiến kinh nghiệm của tôi không chỉ phát hiện những khó khăn trở ngại của giáo viên và học sinh trường Tiểu học trong việc giảng dạy và học tập môn Âm nhạc mà còn đề xuất một số giải pháp khắc phục những khó khăn nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Âm nhạc qua một số trò chơi, Giáo viên dạy Âm nhạc bậc tiểu học cần có nhận thức đúng đắn về vị trí của môn học đối với sự phát triển toàn diện nhân cách học sinh cũng như vai trò của người giáo viên nhân dân. Góp phần nhỏ vào việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh, thay đổi nhận thức của học sinh, giáo viên và phụ huynh học sinh về bộ môn Âm nhạc.

Vì điều kiện thời gian có hạn cùng với năng lực hạn chế của bản thân, những vấn đề đã nói ở trên chắc chắn không thể giải quyết một cách đầy đủ và thoả đáng, bởi vậy tôi mong được sự góp ý của các quý thầy, cô giáo, các bạn bè đồng nghiệp để tôi có thể ngày càng hoàn thiện.

                                                     ………………, ngày 01 tháng 03 năm 2025

                                                                          Người thực hiện